Cümlede ÖZNE , TÜMLEÇ , YÜKLEM (SATZGLİEDER)
ÖZNE - SUBJEKT (cümlede eylemi yapan varlık)
Ben okula gidiyorum. (Ich gehe in die Schule.) eylemi yapan Ben / ich öznedir
Ali spielt Fußball. (Ali futbol oynuyor.) Ali (özne)
TÜMLEÇ - OBJEKT ( eylemin nasıl yapıldığını anlatan kelime)
Ben babama yardım ediyorum. (Ich helfe meinem Vater.) Dolaylı tümleç - Dativobjekt
YÜKLEM - PRÄDİKAT (cümlede yapılan eylem)
Ben seni gördüm. (Ich habe dich gesehen.)
NESNE - AKKUSATİVOBJEKT (-i halindeki tümleç)
DATİVOBJEKT (-e , -de , -den halindeki tümleç)
SIFAT TAMLAMALARI : Das attributive Adjektiv
Bir ismin önüne bir sıfat getirilerek yapılan tamlamadır. Der alte Mann. Die kurze Hose. Das rote Kleid. (ismin yalın hali)
der artikelli isimlerde -i hali, -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -en eki getirilir.
die artikelli isimlerde -i hali, ( kurze), -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -e eki getirilir. (
das artikelli isimlerde -i hali, ( rotes), -e hali, ve -in halinde sıfatların sonuna -es eki getirilir.
SIFAT TAMLAMALARI (Das attributive Adjektiv)
Sıfat tamlaması, Artikel ile ismin arasına bir sıfat konarak yapılır.
Der neue Stuhl (yeni sandalye)
Die enge Straße (dar sokak)
Das schöne Auto (güzel otomobil)
Görüldüğü gibi tamlama yaparken Artikelden sonra gelen sıfatın sonuna "e" eki getiriliyor. (bkz. Örnek)
Çoğul olan isimlerde ise "en" eki getirilir.
Die neuen Bücher, (yeni kitaplar) die alten Männer, (ihtiyar adamlar) die grünen Berge ...(yeşil dağlar)
Artikellere göre ismin dört halinde sıfatların aldıkları takılar şöyledir:
Örnek:---------------der Artikel: --- die Artikel: --- das Artikel:
Nominativ ...................... -e .................-e .....................- e
Akkusativ .....................-en ..................-e .....................-e
Dativ ........................... - en .................-en ...................-en
Genitiv ..........................-en .................-en ...................-en
Tüm artikellerde, çoğul olan isimlerin önüne gelen sıfatın arkasına "en" eki getirilerek sıfat tamlaması yapılır.
Bazı durumlarda sıfat tamlamaları isim olarak da kullanılır. O zaman sıfat büyük harf ile yazılır.
Örnek: ----------------------- der .....................die .......................das
Nominativ ................ der Fremde ............die Hübsche ................das Gute
Akkusativ ................ den Fremden ..........die Hübsche ................das Gute
Dativ ....................... dem Fremden .........der Hübschen .............dem Guten
Genitiv .................... des Fremden ...........der Hübschen ............des Guten
* Bir isimden türemiş sıfatlar ile de tamlama yapılır:
die Kraft - kraftlos (der kraftlose Mann. / Der Mann ohne Kraft) - Kuvvetsiz adam
die Kinder - kinderlos (die kinderlose Familie / Die Familie ohne Kinder) - çocuksuz aile
das Gefühl - gefühllos (die gefühllose Frau / Die Frau ohne Gefühl) - Hissiz kadın
das Ende - endlos (die endlose Straße / Die Straße ohne Ende) - Sonsuz yol.
das Fenster - fensterlos (das fensterlose Haus / Das Haus ohne Fenster) - Penceresiz ev
* Ismin sonuna gelen " los" eki, Türkçemizdeki " -siz" (olumsuzluk eki) anlamına geliyor.
Ismin sonuna gelen " los" eki, aynı zamanda olumsuzluk ifade eden " ohne" yani , " yok" anlamına da geliyor.
Almanca da TÜMLEÇLER (DAS DATİVOBJEKT ve AKKUSATİVOBJEKT)
Birinci bölümde öğrendiğimiz gibi Almanca da ÖZNE (SUBJEKT) ve YÜKLEM (PRÄDİKAT) ile basit cümle yapılıyor. Cümlelerimizin daha anlamlı olması için tümleçler kullanılır.
–i HALi nde olan tümlece, NESNE denir (Akk. OBJEKT). Objekt genelde bir isim veya zamir soyundan bir kelime ile yapılır.
Mein Vater fährt das Auto. (Babam araba sürüyor.) Meine Mutter kocht das Essen. (Annem yemek pişiriyor.)
Nesneyi bulmak için yükleme " wen oder was ? " ( kimi ? ,neyi ? ) sorusu sorulur.
Was fährt mein Vater? - Mein Vater fährt das Auto. Was macht meine Mutter? Meine Mutter kocht das Essen.
Ali macht seine Hausaufgaben. (Ali ev ödevini yapıyor.) Die Kinder spielen Fußball. (Çocuklar futbol oynuyor.)
DİKKAT: Görüldüğü gibi tümleç (nesne- Objekt), yüklemden (Prädikat) hemen sonra geliyor. Akkusativ ve Dativ tümleçler
cümlede her fiil ile kullanılamaz. Çünkü isimlerin
dört haline her fiil uyum sağlamaz.
Aşağıda verilen fiilleri öğrenirsek, cümlelerimizi daha doğru ve daha düzgün kurabiliriz.
Akkusativ (Objekt) tümleç olarak kullanılan bazı fiiller (geçişli fiiller) şunlardır:
hören, lernen, essen, trinken, finden, tragen, fragen, kennen, rauchen, waschen, bauen,
schützen, legen, kochen, suchen, machen, haben, umarmen...
Dativ (Objekt) tümleç olarak kullanılan bazı fiiller (geçişsiz fiiller) şunlardır:
antworten, danken, gefallen, nützen, fehlen, helfen, genügen, passen, glauben, dienen, raten,
befehlen, leuchten, gleichen, winken, nützen, drohen...
Hem Akkusativ, hem de Dativ tümleç olarak kullanılan bazı fiiller şunlardır:
malen, bringen, nehmen, zeigen, lassen, kaufen, sagen, erzählen, schenken, melden, geben,
verkaufen, schreiben, befehlen, stehlen, holen, rauben.
* Tekrar edelim: Akkusativobjekti bulmak için wen? - kimi? (canlılar), was? - neyi? (cansızlar) sorusu sorulur.
* Der Junge küsst den Vater. (Delikanlı babasını öpüyor.)
* Wen küsst der Junge? - Der Junge küsst den Vater.
* Der Mann öffnet das Fenster. (Adam pencereyi açıyor.)
* Was öffnet der Mann? - Der Mann öffnet das Fenster.
Dativobjekti bulmak için wem? - kime? sorusu sorulur.
* Das Auto gefällt meiner Mutter nicht. (Araba annemin hoşuna gitmiyor.)
* Wem gefällt das Auto nicht? - Das Auto gefällt meiner Mutter nicht.
Genitivobjekti bulmak için wessen? - kimin? sorusu sorulur.
* Wessen Auto ist das? (Bu araba kimin?)
* Das ist meines Vaters Auto.
Dikkat: Wessen ?- (kimin) sorusu , isim tamlamalarında da sorulur.
* Hüseyins Buch. ( Hüseyin in kitabı) , Ahmets Tasche. (Ahmetin çantası)
Dikkat: Bu tür özel isimli tamlamalarda sondaki ismin Artikeli
kullanılmaz.
Präposition (Edat) ile yapılan isim tamlamaları , " von" ilave
edilerek yapılır.
* Der Ministerpräsident von Deutschland. (Almanya bakanı)
* Die Häuser von Istanbul. (Istanbul evleri)
* Ich bin Vater von zwei Kindern. (Ben iki çocuk babasıyım.)
* Die Frau ist die Mutter von Mehmet. (Bu kadın Mehmet in annesidir.)
....................................................................................................................
Das Demonstrativ-Pronomen - İşaret Zamirleri
İşaret zamirleri ile yapılan tamlamalar:
Aşağıdaki işaret zamirleri, işaret tamlaması olarak da kullanılır.
der , die , das : o veya bu
dieser , diese , dieses : bu
jener , jene , jenes : şu
die : onlar
derjenige , diejenige , dasjenige : o kimse
diejenigen : o kimseler
derselbe , dieselbe , dasselbe : aynı /aynısı
solcher , solche , solches : öyle/böyle
Dikkat: Yukardaki zamirler der , die , das Artikellerine göre yapılıyor...!
İşaret zamirlerinden "das" erkekler için, "dies" dişiler için kullanılır.
Şahıs Zamirleri : Possesiv-Pronomen : mein (benim), dein(senin) , sein(onun) ,
unser(bizim) , euer(sizin) , ihr(onların)
* Cümle içinde kullanılan "sein" işi yapanın erkek veya nötr olduğunu, "ihr" , dişi olduğunu belirtir.
Das Possessiv Pronomen - "Sahip olma" zamirleri
meine , deine , seine , unsere , euere , ihre/Ihre
Bu zamirler de cümle içinde yerine kullanılan ismin artikelinin son harfini alır.
Das Interrogativ Pronomen - Soru Zamirleri
wer? (kim?) , was? (ne?) , wessen? (kimin?) , wen? (kimi?) , wem? (kime?) ,
welche/r/s? (hangi) , was für eine? (ne gibi?) ...
......................................................................................................................................
Die Präpositionen - EDATLAR
in , an , auf , über , durch , für , unter , vor , ohne , um , neben , statt, zwischen ,
gegen , wieder , innerhalb, vorne, außerhalb, entlang , bis , mit , hinter , nach ,
bei , seit , zu , von , aus , außer ,entgegen , gegenüber, wegen, während, trotzdem ...
Bazı edatlar birleşerek aşağıdaki şekli alırlar:
an dem - am , in dem - im , bei dem - beim , an das - ans , in das - ins , auf das - aufs,
von dem - vom , zu dem - zum , zu der - zur , über das - übers
......................................................................................................................................
Almanca da YARDIMCI FİİLLER İKİYE AYRILIR:
1 - Die Temporalen Hilfsverben - ZamanYardımcı Fiiller
haben , sein (werden - gelecek zaman formunda sein fiilidir. )
2 - Die Modalen Hilfsverben - Örnek Yardımcı Fiiller
müssen , wollen , sollen , können , dürfen , möchten , mögen
Die Temporalen Hilfsverben - ZamanYardımcı Fiiller
Vergangenheit - Geçmiş Zaman
1-Das Perfekt : -di li geçmiş zaman
2-Das Plusquamperfekt : - miş li geçmiş zaman
haben (Das Perfekt /-di li geçmiş zaman)
ich habe gelesen, du hast gelesen, er,sie,Sie ,es hat gelesen
okudum , okudun, okudu
wir haben gelesen, ihr habt gelesen, sie/Sie haben gelesen
okuduk, okudunuz, okudular
haben (Das Pluquam Perfekt -miş li geçmiş zaman)
ıch hatte gemacht, du hattest gemacht, er/sıe,Sie /es hatte gemacht
yapmıştım yapmıştın yapmıştı
wir hatten gemacht, ıhr hattet gemacht, sıe/Sıe hatten gemacht
yapmıştık yapmıştınız yapmıştılar/yapmıştınız
Das Präsens / Gegenwart (şimdiki zaman)
sein (şimdiki zaman formunda şahıs belirten yard. fiil)
Ich bin müde, du bist müde, er,sie,es ist müde
ben yorgunum, sen yorgunsun, o yorgun
wir sind müde, ihr seid müde, sie sind müde
biz yorgunuz, siz yorgunsunuz, onlar yorgunlar
Zukunft (Gelecek zaman)
werden (gelecek zaman formunda yüklemi tamlayan yard. fiil)
Ich werde lesen, du wirst lesen, er,sie,es, wird lesen
okuyacağım, okuyacaksın, okuyacak
wir werden lesen, ihr werdet lesen, sie werden lesen
okuyacağız, okuyacaksınız, okuyacaklar
Die Modalverben - Örnek Yardımcı Fiiller
müssen ( mecburiyet ve gereklilik durumu)
ich muss gehen, du musst gehen, er,sie,es muss gehen
gitmeliyim, gitmelisin, gitmeli
wir müssen gehen, ihr müsst gehen, sie müssen gehen
gitmeliyiz, gitmelisiniz, gitmeliler
wollen ( istek)
ich will lesen, du willst lesen , er,sie,es will lesen,
okumak istiyorum, okumak istiyorsun, okumak istiyor
wir wollen lesen, ihr wollt lesen , sie wollen lesen
okumak istiyoruz, okumak istiyorsunuz, okumak istiyorlar
sollen (zorunluluk-gereklilik)
ich soll sehen, du sollst sehen , er,sie,es soll sehen,
görmeliyim, görmelisin, görmeli
wir sollen sehen, ihr solllt sehen, sie sollen sehen
görmeliyiz, görmelisiniz, görmeliler
können ( -a /-e bilmek)
ich kann hören, du kannst hören , er,sie,es kann hören,
duyabilirim, duyabilirsin, duyabilir
wir können hören, ihr könnt hören, sie können hören
duyabiliriz duyabilirsiniz duyabilirler
dürfen ( izin, müsade)
ich darf sitzen, du darfst sitzen , er,sie,es darf sitzen
oturabilirim (oturmaya iznim var), oturabilirsin, oturabilir
wir dürfen sitzen , ihr dürft sitzen , sie dürfen sitzen
oturabiliriz, oturabilirsiniz, oturabilirler
möchten (arzu etmek)
ich möchte spielen, du möchtest spielen, er,sie,es möchte spielen,
oynamak istiyorum, oynamak istiyorsun, oynamak istiyor,
wir möchten spielen , ihr möchtet spielen , sie möchten spielen
oynamak istiyoruz, oynamak istiyorsunuz, oynamak istiyorlar
mögen (hoşlanmak) (Bu fiilin 1. şahsının dışında çok az kullanılıyor.)
Ich mag schwimmen, du magst schwimmen, er,sie,es mag schwimmen
yüzmekten hoşlanıyorum,...hoşlanıyorsun, ...hoşlanıyor
wir mögen schwimmen, ihr mögt schwimmen, sie mögen schwimmen
...hoşlanıyoruz, ...hoşlanıyorsunuz, ...hoşlanıyorlar
...............................................................................................................
DAS IMPERFEKT : ŞİMDİKİ ZAMANIN HİKAYESİ
Bu zaman formunda geçmiş bir olay hakkında bilgi verilir.
Almanca da geçmiş zaman yardımcı fiil kullanmadan yapılır.
* Ich kam in die Schule. (Okula gelmiştim.)
* Wir gaben das Geld. (Biz para vermiştik.)
* Ich ging zu Fuß. (Ben yürüyerek gitmiştim.)
Bu duruma uyan fiillerden bazıları:
kommen-- kam , gehen -- ging , halten--hielt , geben--gab , trinken--trank ,
kennen--kannte , denken--dachte , bringen--brachte
DAS PERFEKT :
Bu zaman formu şöyle yapılır:
1- Bir tane ŞİMDİKİ ZAMAN yardımcı fiili "haben" / "sein" ve
2-Bir fiilin mastar halinin önüne "ge" getirilerek yapılır. (ich habe gelesen)
DAS PLUSQUAMPERFEKT:
Bu zaman formu şöyle yapılır:
1- Bir tane GEçMİŞ ZAMAN yardımcı fiili "hatte" / "war" ve
2-Bir fiilin mastar halinin önüne "ge" getirilerek yapılır. (ich hatte gelesen)
*Dikkat: Almanca da "düzensiz fiillerde" bu farklı olur.
Örnek: gehen - ging - gegangen , schreiben - schrieb - geschrieben
singen - sang - gesungen , essen - aß - gegessen
Tekrar edersek...Bu zaman formu sadece "haben" ve "sein" fiilleri ile olur.
*Ich habe gelesen. Du hast geschrieben. Er hat gerufen.
Dikkat: Hareket bildiren fiiller genelde "sein" fiili ile olur.
*Ich bin gefahren. Du bist gestürzt. Sie ist gelaufen.
Die Modalen Hilfsverben - Örnek Yardımcı Fiiller
Können yardımcı fiili , (ich konnte , du konntest , er/sie/es konnte , wir konnten , ihr konntet , sie/Sie konnten) konnte
Dürfen yardımcı fiili , (ich durfte, du durftes, er/sie/es durfte, wir durften, ihr durftet, sie/Sie durften) durfte
Sollen yardımcı fiili , (ich sollte, du solltest, er/sie/es sollte, wir sollten, ihr solltet, sie/Sie sollten) sollte
Müssen yardımcı fiili , (ich musste, du musstest, er/sie/es musste, wir mussten, ihr musstet, sie/Sie mussten) musste
Wollen yardımcı fiili , (ich wollte, du wolltest, er/sie/es wollte, wir wollten, ihr wolltet, sie/Sie wollten) wollte
Mögen yardımcı fiili , (ich mochte, du mochtest, er/sie/es mochte, wir mochten, ihr mochtet, sie/Sie mochten)mochte
Lassen yardımcı fiili , (ich liess, du liesst, er/sie/es liess, wir liessen, ihr liesst, sie/Sie liessen) liess
Die Temporalen Hilfsverben - Zaman yardımcı fiilleri tekrar edelim:
Haben yardımcı fiili, fiillerin imperfekt (belirtili geçmiş zaman hikayesi) durumunda hatte olur.
örnek: *Ich hatte dein Auto gekauft . Ben senin arabanı satın al(dıy)dım.
* Ich hatte mit Herr Wolf gesprochen. Ben Wolf Bey ile konuşmak iste(diy)dim.
Haben yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur.
ich hatte , du hattest , er/sie/es hatte , wir hatten , ihr hattet , sie/Sie hatten oluyor.
Sein yardımcı fiili , fiillerin imperfekt durumunda war olur.
Örnek: *Ich war vor zwei Jahren in der Türkei. Ben iki sene önce Türkiye deydim. (idim)
* Ahmet war ein fleisiger Schüler. Ahmet çalışkan bir öğ renciydi (idi).
Sein yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur.
ich war , du warst , er/sie/es war , wir waren , ihr wart , sie/Sie waren
Werden yardımcı fiili, (sein fiilinin gelecek zaman formu) fiillerin imperfekt durumunda wurde olur.
Örnek: *Ich wurde mit Dir gespielt. Ben seninle oynayacaktım.
* Wurdest Du mit mir reden? Sen benimle mi konuşacaktı n?
Werden yardımcı fiili nin çekimi ise şöyle olur.
ich wurde, du wurdest, er/sie/es wurde, wir wurden, ihr wurdet, sie/Sie wurden
Die Temporalen Hilfsverben - Zaman yardımcı fiillerin çekimi
haben : hatte , gehabt
sein : war , gewesen
werden : wurde , geworden
Die Modalen Hilfsverben - Örnek yardımcı fiillerin çekimi
können : konnte , gekonnt
dürfen : durfte , gedurft
sollen : sollte , gesollt
müssen : musste , gemusst
wollen : wollte , gewollt
mögen : mochte , gemocht
lassen : liess , gelassen
Das Partizip Präsens : SIFAT FIIL (Partizip 1)
Bu fiiller cümlede SIFAT veya ZARF olarak kullanılır. Cümledeki fiil ile birlikte, olmuş bir olayı
tarif eder ve SIFAT görevi yapar.
Partizip Präsens yapmak çok kolay : Fiil mastarın ın sonuna " d " konarak yapılır.
Örnek: Kommen - kommend , lachen - lachend , fahren - fahrend , tanzen - tanzend , spielen - spielend
das kommende Monat , die lachende Kinder , die tanzende Frauen , der fragende Lehrer
Örneklerde de görüldüğü gibi fiillerin arkasına " d " eki getirilerek SIFAT yapılıyor . Yani fiilden türeyen sıfat oluyor.
Partizip Präsens cümlede zarf olarak kullanıldığı zaman, Türkçe de ki " rak, rek " anlamına geliyor.
Örnek: Spielend kommende Kinder begrüßen mich. (Oynayarak gelen çocuklar beni selamlıyorlar.)
Weinend kam mein Nachbar. (Komşum ağlayarak geldi.)
Not: Almanca öğrenmek isteyen herkeze başarılar... Kolay Gelsin.
Ich wünsche alle viel Erfolg, die Deutsch lernen möchten... Viel Spaß.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder