Japonca Cümle Kurma Teknikleri

İlk önce cümle kurmak için temel bilgilerden başlayalım.

Cümle Yapısı:

-Japonca cümle yapısı Türkçe'nin cümle yapısınını hemen hemen aynısıdır.Her iki dilde de cümle yapısı şu şekildedir:

özne+tümleç/nesne+yüklem

-Japonca'nın cümle yapısının Türkçe'nin cümle yapısından tek farkı Japonca cümlelerde "ga" ve "wa" edatlarının kullanılmasıdır.

が("ga" edatı): Öznenin belli olmadığı durumlarda kullanılır.

örn:

本日 映画館に行く人 が誰? honjitsu,eigakan ni iku hito ga dare?
(bugün sinemaya gidecek olan kim?)

は("wa" edatı):Öznenin belli olduğu durumlarda kullanılır.Yazılırken hiragana "ha"sı ile yazılır.

örn:

本日 田中 は 映画館に行く .honjitsu tanaka wa eiga-kan ni iku (bugün tanaka sinemaya gidecek)

Zamanlar:

Cümle kurmak için bilinmesi gereken diğer temel öğelerden biri de fiileri istenilen zamana göre çekimleyebilmektir.Japonca'da iki adet fiil türü vardır:
1-Rulu eylemler (sonu る(ru) harfiyle biten eylemler)
2-Ulu eylemler (sonu う(u) sesiyle biten eylemler)

Her iki eylem türünün çekimleri farklıdır.

Gelecek ve Geniş Zamana Göre Eylem Çekimi:

Rulu eylemler için geniş ve gelecek zamanın olumlu çekimi:

-Olumlu çekimde eylem olduğu gibi kullanılır.

örnek:

火口は寿司に食べる.Higuchi wa sushi ni taberu (higuchi sushiyi yiyor)

-Olumsuz çekimde る(ru) düşer yerine ない(nai) gelir.

örn:

火口は 寿司に食べない.Higuchi wa sushi ni tabenai (higuchi sushiyi yiyor)

Ulu eylemler için Gelecek ve Geniş Zamanda Eylem Çekimi

-Olumlu Çekimde eylem hiç bir ek almadan olduğu gibi kullanılır.

örn:

Bu sefer örneği diyalog şeklinde vereceğim.

火口:田中!貴方は私を聞く か? (tanaka! beni duyuyor musun?)
田中:はい, 私は貴方を聞 (hai,watashi wa anata o kiku) (evet seni duyuyorum)

-ulu eylemler geniş ve gelecek zamanda olumsuz çekimlenirken u sesi a'ya dönüşür ve nai eklenir.

örn:

美沙:-愛人,明日 我々は 映画館に行くか?
aijinsan,ashita wareware wa eiga kan ni iku ka?(sevgilim,yarın sinemaya gidecek miyiz?)

田中:いや,我々は行かない行かない.
iya,wareware wa ikanai(hayır gitmeyeceğiz)

örn2:
死神 わ死なない. shinigami wa shinanai (shinigami ölmez)

Görüldüğü gibi Japonca'da geniş ve gelecek zamanda fiil çekimi aynı şekilde yapılır.


Şimdilik bu kadar.Aslında geçmiş zamanı da anlatmak istiyordum ama biraz karöaşık bir konu geniş zaman çekimleri.Bir sonra dersin konusu geçmiş zaman.

Aslında anlattıklarımla bir kitap yazıp tanesini 50 ytl'den satıp zengin olmayı düşünebilirim.Neyse hemen dersimize geçelim.

İlk derste söylediğim gibi bu dersin konusu geçmiş zaman.İlk dersten hatırlarsınız;Japonca'da iki tür fiil vardı.Geçmiş zamanda da iki türlü fiile göre çekim yapılır.Ama bu sefer işler biraz daha karışık.

Ru(る)lu Eylemlerin Geçmiş Zaman Çekimi:

Rulu eylemlerin geçmiş zaman çekimi oldukça basittir.Eylemin sonundaki "ru (る)" düşer ve yerine "ta (た)" gelir.

örn:

俺 は お前の名前を知た
ore wa omae no namae o shitta (ben senin adını bildim)

örn2:
明日,田中-さん を 映画館で見た
Ashita,Tanaka-san o eiga-kan de mitta
(Dün Tanaka-san'ı sinemada gördüm)

U(う)lu Eylemlerin Geçmiş Zaman Çekimi

Rulu eylemlerde geçmiş zaman çekiminin ne kadar kolay olduğunu gördük.Ulu eylemlerin çekimi rulu eylemlerin çekimine göre biraz daha farklıdır.Çünkü /u/ sesiyle biten her harf için farklı çekim yapılır.Harflerin çekimleri şöyle:

-す(su) ---------->su düşer shita(した) gelir.

örn:

話した
hanashita(konuştum)

-く(ku) ---->ku harfindeki /u/ sesi i sesine dönüşür.

örn:

行きった
ikitta (gittim)

-ぐ(gu) -----gu hecesindeki /u/ sesi i sesine dönüşür.

örn:

泳ぎった.oyogitta (yüzdüm)

-Japonca'da isimler kanji ile yazılır.Yabancı isimler de kanji ile yazılabilir.
Light ismini ele alalım.Herkesin bildiği gibi "Light"ın okunuşu "Layt" dır.Ama Japonlar "L" sesini çıkaramadığı için "L" ,"R" olur ve "T" harfi de Japonca'da tek başına okunamaz mutlaka sesli bir harfle okunmalıdır,bu nedenle "T" çoğu zaman "To" olarak okunur..Böylece "Light","Rayto" olur.

İsmin Kanji'sine gelirsek bir çıkmazın içine rahatça girebiliriz.Çünkü "Light" bildiğiniz gibi ışık anlamına gelir ve ışığın kanjisi şudur:明.Ama bu kanjiyi isim olarak kullanmak hoş olmaz çünkü okunuşu "akarui"dir.Bu nedenle 月 kanjisi kullanılmıştır.Ama bu tamamen yanlıştır.Yapımcılar büyük bir çeviri hatasına düşmüşlerdir."Light" tamamen yanlış çevirilmiştir.Gerçekten yabancı isimlerin kanji yaımlarında sorun çıkmakta.Bu nedenle sakata gelmemek için yabancı isimleri katakana ile yazmak gerekir.

Alice ismine bakalım."li" hecesi "ri"ye dönüşür."ce" ise "su" ya dönüşür ve ortaya "arisu" çıkar.Bunu da katakanayla アリス şeklinde yazarız.

Yabancı isimleri yazarken kanji kullanmak isterseniz önce o adın anlamını daha sonra da anlama karşılık gelen kanjiyi yazmanız gerekmekte.

Şimdiki Zaman

Türkçe'de nasıl şimdiki zaman çekimini -(i)yor ekiyle yapıyorsak,Japonca'da da şimdiki zaman çekimini -te iru ile yapıyoruz.Peki fiilleri bu forma nasıl sokacağız?

1-Önce fiilin geçmiş zaman çekimini yapıyoruz ------------> ikitta
2-Daha sonra "ta" ekindeki "a" harfini "e" yapıyoruz --------->ikitte
3-Son olarak "iru" ekliyoruz -------->ikitte iru

Şimdiki zamanın hangi durumlarda kullanıldığına bir bakalım.

-Şimdiki zaman yapılmakta olan ve ileride de yapılacak işi belirtir.

Örnek:

Tabette iru (yiyorum)

Bu eylem şu anda yeme işinin yapıldığını ve bir kaç saat sonra da yeme işinin devam edeceğini bildirir.


-Wakaru eylemi şimdiki zaman çekiminde kullanlırken anlam kaymasına uğrar.

Wakaru anlamak eylemini belirtitrken şimdiki zaman çekimli hali "wakatte iru","biliyor" anlama gelir.Ama buradaki "biliyor-" fiilinden kasıt bir şeyi bilmekten ziyade "bir şeyi anlamak,bilmek" anlamına gelir.

Fiillerin "-te"li çekimi

İlk olarak -te ekinin ne anlama geldiğine bakalım."-te" ekinin Türkçe'deki karşılığı -"-ıp" ekidir.

Örnek:

İkitte kuru (gidip geleceğim)

Bazı Japonca Grameri sitelerinde -te eki "eylemleri sıralamaya yarar" şeklinde gösterilmiştir.Bazılarına garip gelecektir bu cümle..Biz zaten Türkçe'de de eylemleri "-(ı)p" ekiyle sıralıyoruz.

-Bir fiili "-te"li, hale getirmek için önce fiilin geçmiş zaman çekimi yapılır sonra geçmiş zaman ekindeki "a" ,"e" olur..

Örn:

shinta ------->shinte
hanashita -------->hanashite
uru ------>ute

Peki olumsuz fiiller nasıl "-te" li hale getireceğiz?Hemen bakalım

-Bildiğiniz gibi fiillerin olumsuz çekimleri "-nai" ile biter (geniş ve gelecek zaman için)."-nai" ekinin sonundaki "i" düşer ve yerine "kute" gelir

-nai ----------> -nakute

Şimdi soracaksınız peki geçmiş zamanın olumsuzu "-te"li hale nasıl getirlecek diye.Şu şekilde:

-na katta ------>na katte

Fiilerin "-te" li çekimlerinin 6-7 tane özel kullanım alanı vardı yanlış hatırlamıyorsam.Bu özel kullanım alanlarını bir sonraki derste göreceğiz.Şimdi bu derste öğrendiğimiz tüm çekimleri bir örnek cümlede toplayalım.

"Terbiya ni ikitte,terebi ni utte,ie ni kaette,tabenakute,terebi ni miru"
(Televizyoncuya gidip,televizyon alıp,eve dönüp,yemeyip televizyon izleyeceğim)
İstek kipi

İsteklerini belirtmek için kullanılır.

İstek kipinde çekimlenmek istenen bir fiilin ilk önce geçmiş zaman çekimi yapılır.Daha sonra "-ta" ekinin sonuna "i" eklenir.

örn: shabetai (anlatmak istiyorum),mitai (görmek istiyorum),tabetai (yemek istiyorum)

Öneri kipi

Sonu "u" ile biten eylemler için (ulu eylemler için):Fiilin çekimi yapılırken "u" düşer yerine "ou" gelir.

örn::ikou[i]

Sonu "ru" ile biten eylemler için (rulu eylemler):"ru" düşer yerine "you" gelir"

[i]örn:tabeyou

Şimdi bir diyalogla daha iyi anlayalım öneri kipini

A:honjitsu wa wareware eigakan ni ikou ka? (bugün sinemaya gidelim mi?)
B:İkou (gidelim)
Bildiğiniz gibi Türkçe'de bir şeyleri yapabildiğimizi söyleyebilmek için -ebilmek,-abilmek eklerini kullanırız.

Japonca'da da yine aynı mantıkla bir şeyleri yapabildiğimizi söylüyoruz.(Japonca'nın en sevdiğim tarflarından birini Türkçe'yle aynı dil ailesinden geldiğini söylemişimdir,söylemediysem şimdi söylüyorum)

Peki -ebilmek,-abilmek eklerinin japonca'da karşılığı nedir?

Bildiğiniz gibi Japonca'da fiil çekimleri ulu ve rulu eylemlere göre değişiyor.İlk önce her zaman çekimleri en basit olan rulu eylemlerden başlayalım


Rulu Eylemlerde Yeterlilik Çekimi

Fiilin sonundaki ru'yu atıp sadece rareru ekliyoruz

örnek:

miru (görmek) ------->mirareru (görebilmek)

İstisnalar

Suru eylemi yeterlilik çekiminde dekiru'ya dönüşür

Kuru eylemi yeterlilik çekiminde korareru'ya dönüşür

Ulu Eylemlerde Yeterlilik

Geldik ulu eylemlerde.Gözünüz korkmasın.Ulu eylemlerde karmaşa sadece geçmiş zaman çekimlerinde yaşanır.Dİğer çekimlerde ise çok uysaldır.

Ulu eylemlerde fiilin sonundaki "u" ,"e"ye dönüşür ve "ru" eklenir.

örnek:

hanasu ------>hanaseru

oyogu------>oyogeru

matsu ------>materu


Mieru ve Kikoeru'nun Özellikleri

İşte geldik en çok merak edilenler bölümüne.Sizi bilmem ama ben Japonca'yı öğrendiğim ilk zamanlarda Japonların neden "miru"yu "mirareru" şeklinde değil de "mieru" şeklinde çekimlediklerini merak etmiştim.Bir tesadüf eseri neden böyle olduğunu öğrendim.

-Mirareru ve mieru yeterlilik çekimine göre çekimlendiği halde kullanım alanları farklıdır

Mirareru şu anlamı içerir : Görebilmek

Mieru ise "Görülebilmek" anlamını içerir

Aynı şey kikoeru için de geçerlidir.

Kikeru--------->Duyabilmek
Kikoeru ------->duyulabilmek

Örnekler:

Terebi no on wa kikoeru (telvizyonun sesi duyulabiliyor)

Ongaku wa kikoeru (müzik duylulabiliyor)

Fuji-yama wa kono ie de mieru (Fuji dağı bu evden görülebiliyor)


Yeterliliğin Soru Şekli

Türkçe'de yeterliliği sorgularken -ebiliyor mu?,-abiliyor mu? şeklinde yaparız.Yani yeterllik ekinin önüne soru ekini ekleriz.

Japonca'da aynı şekilde yaparız.

anata wa nihongo wo hanaseru ka? (japonca'yı konuşabiliyor musun?)


Evet bu ders bu kadar.Ama önümzde daha çok konu var.Sanırım Mart 2008'de dersleri bitirebilirim ve siz de artık japonca konuşmaya,anlamaya başlarsınız.

Dersle ilgisi olmayan ama Japonca'yla ilgisi olan bir not:

Japonca konuşurken "sen" öznesini (anata,anta,kimi,omae vs.) öznelerini çok fazla kullanmayın.Çoğu kişi İngilizce'ye alıştığı için yeni bir yabancı dil öğrenirken kendini sürekli özne kullanmak zorundaymış gibi hissediyor.Bu özneleri çok fazla kullanırsanız karşınızdaki kişiye saygısızlık etmiş olursunuz.Dikkat edin.
Karşınızdakiyle konuşurken ona "sen" diye hitap etmektense ismiyle hitap edin veya özne kullanmayın.Zaten "sen" öznesi çoğunlukla sorularda kullanıldığı için ve soru sorarken muhatabımız karşımızdaki olduğu için karşımızdaki kişi soruda özne kullanmasak bile karşımızdaki kişi sorunun kendisine sorulduğunu anlar.
Konuşurken özneleri (watashi,ore,boku,ware,anata,anta,omae vs. vs.) çok az kullanmaya çalışın.

Saygı ve Nezaket

Türkçe'de bir kişiye saygı gösterirken şöyle yaparız:

"Siz yaparsınız"

Japonca'da ise fiillerin sonuna "masu/masen" ekleri getirilerek fiilleri saygı ve nezaket kipine uygun bir şekilde çekimlemiş oluruz.

Peki nerede kullanılır saygı kipi?

Tanımadığınız biriyle konuşurken,sizden yaşça büyük bir kişiyle konuşurken,sizden yaşça büyük ve tanımadığınız bir kişiyle konuşurken,resmi konuşmalarda kullanılır.

Fiillerin Saygı ve Nezaket Kipine Göre Çekimi


Rulu Eylemler İçin

Rulu eylemleri bu kipe göre çekimlerken fiilin sonundaki "ru" düşer;eğer fiilin olumlu çekimi yapılacaksa "masu",olumsuz çekim yapılacaksa "masen" eki eklenir

örnek:

taberu ------>tabemasu(olumlu)

tabemasen (olumsuz)


Ulu Eylemler İçin

Ulu eylemlerde bu kipe göre çekim yapılırken fiilin sonundaki "u" "i" sesine dönüşür.

örnek:

iku--------------->ikimasu(olumlu)

ikimasen (olumsuz)

Masu/Masen Saygı Ekinin Zamanlara göre Çekimi

Bu dersin son konusu masu ve masen ekinin zamanlara göre çekimi.Yine mi zamanlara göre fiil çekimi ? diye sormayın.Çünkü oldukça kolaydır.


Masu ve geçmiş zaman

masu'nun sonundaki "su", "shi"ye dönüşür ve fiilin sonuna "ta" getirilir.Bildiğiniz gibi "ta" çekimi fiilleri geçmiş zamanlı hale getirmek için kullanılır.

masu---------->mashita

Masu ve Şimdiki Zaman (-te iru) Çekimi

Geniş zamandan tek farkı "masu"nun başına "i" getirilmesidir



masu-------->-teimasu

Masu ve Geniş ve Gelecek Zaman

Bilidiğiniz gibi geniş zamanda ve gelecek zamanda fiile hiç bir çekim uygulamıyorduk.Fiili olduğu gibi,sözlükteki haliyle kullanıyoruk (mastar hali,sözlükteki hali,olduğu gibi vs. vs. ne derseniz deyin).

Masu için aynı kural geçerli

Masen ve Geçmiş Zaman

Yukarıda da gördüğümüz gibi "masen","masu"nun olumsuz hali.
Geçmiş zamanda "masen"in çekimi şu şekildedir:

masen deshita

"Deshita","desu"nun olumsuz haliydi eğer hatırlıyorsanız.Önceki derslerde bulabilirsiniz.

Masen ve Şimdiki Zaman

Masen ve Şimdiki Zaman

Olmsuz ve olumlu çekim için aynı kural geçerli.

"masen"in başına "i" ekliyoruz

-te imasen

Masen ve Geniş Zaman

"masen"i olduğu gibi kullanıyoruz.


Bu ders bu kadar.Aslında daha çok örnek yapmak istemiştim ama yoruldum biraz.Fark ettiğiniz üzere artık fiil köklerini ve fiillere getirilen ekleri renkli yazıyorum.Bu şekilde çekimleri daha iyi anlayabileceğinizi umuyorum.