Telaffuzlu Türkçe - Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü -kitap tanıtımı

Telaffuzlu Türkçe - Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü

A. Naci Tokmak

Atasözü, deyim ve terimler, bir dili zenginleştiren unsurların en önemlilerinden biri olmanın yanısıra, yazarın veya konuşmacının, merâmını kısa yoldan anlatmasına yardımcı olan özlü ifâdelerdir. Atasözleri, bir ulusun değer yargılarını anlatan ve bir hüküm içeren özlü ve kalıplaşmış sözlerdir. Deyimler ise, halk arasında oldukça yaygın olarak kullanılan, genellikle birkaç kelime, zaman zaman tam veya eksik bir cümle ile merâmı anlatmaya yardımcı olan, teşbih, mecaz, istiâre ve kinâye unsurlarını da kullanarak bir şey veya olayı anlatmakta kullanılan ancak bir hüküm içermeyen sözlerdir şeklinde tanımlanabilir. 

Bu çalışmaya yaparken, atasözleri ve deyimlerle ilgili bir araştırma yapmaktan çok, Farsça öğrenen Türklerle, Türkçe öğrenen İranlılara yardımcı olmayı, ayrıca aranan şeyin ilk bakışta ve kolayca bulunabilmesini sağlamayı amaçladığımız için, atasözleri, deyimler ve terimleri ayrı bölümler halinde sınıflandırma yoluna gitmedik...

İlk basımında Farsça-Türkçe Ortak Deyimler Sözlüğü adıyla okuyucuyla buluşan eser, ikinci basımında, sözlükte yer alan maddelerin okunuşları verildiği için Telaffuzlu Türkçe-Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü adını almıştır. İkinci basımda, birinci basıma oranla oldukça genişletilmiş bir eser ortaya konulmuştur. Müellif, eserine yazdığı uzun önsözde çalışmasının kaynaklarından söz ettikten sonra Farsça deyimlerin telaffuzlarını verirken bilinen transkripsiyon sistemlerinden farklı bir yol izlediğini belirterek genel geçer transkripsiyon sisteminin Osmanlıca için kullanılabilir olmakla birlikte Farsçada bazı yetersizlikler barındırdığına işaret etmektedir. Bu nedenle yazar, çalışmasında, Türkçe alfabede bulunmayan “x”, “q” ve “é” gibi birkaç harften de yararlanarak, Farsça kelimelerin Türkçede mümkün olan en uygun telaffuzunu vermeyi amaçlamıştır. İlk bakışta bu tarz, Türkçeleştirilmiş Farsça telaffuza alışmış olanlarca yadırgansa da bir dilin doğru telaffuzunun önemli olduğunu ve bir dilin seslerini tam karşılamadığı halde yaygın olduğu gerekçesiyle yanlış bir telaffuzda ısrar edilmesinin savunulmasının birtakım güçlükler taşıdığını kabul etmek gerekir.

Telaffuzlu Türkçe-Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü, iki bölüm olarak düzenlenmiştir. Birinci bölümde, soldan sağa doğru ilerleyen bir düzende alfabetik sıraya göre Türkçe deyimler ve bunların Farsça karşılıkları yer almaktadır. İkinci bölüm ise sağdan sola doğru düzenlenmiş olup Farsça alfabetik sırayla Fars dilindeki deyimler ve bunların Türkçe karşılıklarını içermektedir. Bir bölümde yer alan deyimlerin diğer bölümde tekrarlanmış olması, bu sözlüğün ikiye ayrılmasının önemini azaltmamaktadır. Bu çalışma, bu şekliyle hem ana dili Türkçe olanların, hem de anadili Farsça olanların rahatlıkla yararlanabilecekleri bir çalışmadır

A. Naci Tokmak,

Telaffuzlu Türkçe-Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü – فرهنگ امثال و حکم مشترک در ترکی و فارسی, genişletilmiş 2. bs. Simurg Yayınları, İstanbul 2001