Dil Ağacı

Dil Ağacı

Yağmur
İnsanı diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliklerden biri onun konuşuyor olmasıdır. Konuşma yeteneği olmasaydı insan, irfan ve kültür sahibi olamazdı, bundan dolayı sorumlu ve muhatap da tutulamazdı. Dil ve konuşma yeteneğinden hareketle "insan konuşan hayvandır (el hayvanü'n-natık)" diyenler olmuşsa da bu hüküm cümlesi iki açıdan yanlıştır. İlkin, insanın dışında melekler ve cinler de konuşur, kendi aralarında iletişim kurarlar. İkincisi, insan hayvandan mahiyetçe çok daha fazla bir şeydir. Nutk ve mantığın aynı kökenden geliyor olması, bu ikisinden birinin diğerinin sebebi olması anlamına gelmez, sebep başkadır; ancak nutk ve mantık birbirlerinin şartıdır. Ve bu her ikisi insanda tamamlayıcı unsurlar, melekeler olarak bulunurlar. İnsanı melekler, cinler ve diğer bütün varlıklara üstün kılan özellikleri, Allah'ın Adem'i tesviye etmesi; ona kendi ruhunda ebedî ve cihanşümul bir öz vermesi (Nefha-i ruh); Allah'ın insana isimleri öğretmesi; tarih boyunca Allah'ın ona melekler ve peygamberler aracılığıyla seslenip yol göstermesi; onu yeryüzünde kendine muhatap alması ve halife seçmesidir.

Allah'ın insana isimleri (esma) öğretmesi demek varlığın bilgisi yanında ona dili ve konuşma melekesini de bahşetmesi demektir. O halde bazı bilim adamlarının öne sürdüğünün aksine, dil, antropolojik ve tarihî değil ontolojik bir mahiyet ve bağıştır. İnsan yeryüzüne in(diril)meden önce de konuşuyordu, Allah ona "kelimeleri" belletmişti. Dil, insana bir emanettir; dilediği gibi "kelimelerin yerlerini değiştiremez." Keyfî olarak semantik konumlarını değiştirmeye kalkıştığında kendisine tevdi edilmiş emanete ihanet etmiş olur.

İnsanlık ailesinde bir "birlik" olduğu gibi, insanların konuştuğu farklı dillerde de birlik vardır ve bu temel bir ilkedir. Yeryüzünün çeşitli bölgelerine dağılmış bulunan insanlar, birbirinden mahiyetçe ve ontolojik cevherleri tamamen birbirine yabancı farklı diller konuşmuş değiller. Bütün diller ilk insanın konuştuğu dilden türemiş ve zaman içinde çeşitli faktörlerin etkisi altında birden fazla dili konuşur hâle gelmişlerdir. İnsanların farklı renklere ve ırklara mensup olması her birinin farklı bir Adem'den geldiklerini göstermediği gibi, farklı diller de farklı kök ve kaynaklara işaret etmez. Bundan dolayı insanların "farklı renk ve dillere sahip olması Allah'ın birliğine tanıklık eden ayetler" hükmündedir.

Müslüman kavimlerin dilleri ise, diğerlerine göre daha çok birbirine benzer. Başta Arapça olmak üzere, Farsça, Türkçe ve diğer diller "Allah merkezli "dir Avrupa'da Boşnakça, Uzak Asya'da Malay dili ve Afrika'da çok sayıda mahalli dil bu özelliği arz eder. Bu dillerin genel bağlamı göz önüne alındığında Lafza-i Celal (Allah kelimesi)" bir tohum veya güneş hükmündedir. Nasıl bütün bir ağaç bir tek tohumdan neşet edip etrafa yayılıyorsa, bu dillerin de tohumu Tek Bir Kelime'dir. Bu açıdan Müslümanların dili ve dil aracılığıyla teşekkül eden kültürleri (düşünce hayatları ve mirasları) bir ağaç gibidir. Bu ağacın kökü yukarıda, gövdesi, dalları ve yapraklar aşağıya doğru sarkıp yayılmaktadır,

Bu açıdan dilin hiçbir şekilde seküler olamayacağını söylememiz mümkün. Dil özü itibariyle dini ve mütealdir. Nitekim kendilerini seküler kimlikle takdim eden insanlar da (bunlar ister laik, sünni, şii, alevi, hristiyan, musevi veya başka bir şey olsun) şu veya bu seviyede dinî bir dil kullanırlar.

Müslüman kavimlerin konuştuğu dillerin genel yapısına bakıldığında, denebilir ki dünyada hiçbir dil, dile yedirilmiş, havaya sinmiş bir ruh misali hiç bu kadar irfani-kelami ve entelektüel-felsefi düzeyde zengin ve yoğun değildir.
Bu dillerde asal olan iki kaynak var: Kur'an ve Sünnet. Bu iki kaynak Müslüman kavimlerin dillerinde temel teşkil eden kök paradigmayı meydana getirirler. Gündelik hayatta, kelam, fıkıh, tasavvuf ve hatta argo lisan bile bunun bir türevi hükmündedir. Bu söz konusu türevlerin sayısını yüzlerle değil, meramın ifade biçimine göre binlerle, yüz binlerle ifade etmek mümkün.
Biz dili Tuba Ağacı'na benzettiğimize göre, bu kutlu ağaçta tohum Allah'ın ezeli ve sınırsız ilmi olan Levh-i Mahfuz'dur. Gövde Kur'an'dır. Sünnet'in öğrenilmesi ve ifade biçimiyle bu gövdeden üç büyük dal çıkar. Bunlar da Tevhid, Tesmiye ve Tekbir'dir:

1. Lailahe illallah (Allah'tan başka tanrı yoktur);
2. Bismillah (Allah'ın adıyla);
3. Allah-u ekber (Allah en büyüktür).

Bu üç büyük daldan İslami ilimler tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, felsefe (İlahi hikmet) ve diğerleri türer. Bunlardan da yapraklar teşekkül etmektedir ki, yapraklar gündelik hayatımızdaki konuşmalarımız, kullandığımız kelime ve cümlelerdir.
Türkçe, Müslüman kavimlerin konuştuğu en güzel dillerden bir tanesidir ve Kutlu Ağaç modeli bu dilin yapısında fazlasıyla tezahür etmektedir.

GÜNDELİK DİLDE "ALLAH'
Allah, Allah!..
Maşallah
İnşaallah
Estağfirullah
Fesuphanallah
Allah izin verirse
Allah'ın izniyle
Elhamdülillah
Allah'a şükür
Hayret Vallah
Vallahi
Billahi
Tallahi
Allah bilir
Allah bilir ya!
Allah'ın Evi
Allah'ın yardımıyla
Allah'ın emriyle
Allah'ın emri
Bugün Allah için ne yaptın?
Allah'ın emriyle, Peygamberin kavliyle
Her şey Allah'tan
Allah'a havale ettim.
Allah korkusu
Allah sevgisi
Hayırlısı Allah'tan
Allah'ın gücüne gider
Allah'ın sillesi
Allah'ın tokadı yok
Bu Allah'ın tokadıdır.
Allah'ın dini
Allah Elçisi
Allah'ın Kitabı
Allah ilham etti
Allah korudu
Allah'a emanet ol
Allah söyletiyor
Ya Allah
Allah İslah etsin
Allah akıl fikir versin
Allah gönlüne göre versin
Allah kerim
Allah büyük
Allah yardım eder
Allah'ın yardımı

Allah'ın takdiri
Allah kaza bela vermesin
Allah muhafaza
Allah yolunda şehit
Bu söze Allah kefil
Söz bir Allah bir
Allah'a sığındım
Allah rahmet etsin
Allah razı olsun
Allah, dilemese hiçbir şey olmaz
Allah'a isyan etme
Allah ile kul arasına girilmez
Allah'ın haram ve helalleri
Allah'a inanmak
Allah'ın emanetini teslim etti
Allah'ın adıyla
Allah'a karşı nankör
Allah'a ortak olmak
Allah'ın hikmeti
Allah'ın hikmetinden sual olunmaz.
Allah'ın halifesi
Allah neyi kısmet ederse
Allah'tan iste
Benimle Allah arasında
Allah zalimleri sevmez
Allah sabredenlerle beraberdir
Allah'a yalvar
Allah'a dua ettim
Allah'tan istedim.
Allah'ın buyruğu
Allah'ın emirleri
Allah sözü
Allah'ın birliği
Allah'ın intikamı
Allah'ın laneti
Kendini Allah'a vermiş
Allah gücünü arttırsın
Allah güç kuvvet verir.
Zekat Allah'ın hakkıdır..
Allah ve Resulü
Allah'ım!..
Allah imtihan ediyor
Allah'a kulluk — Allah'a kul olmak
İnna lillahi ve inna ileyhi raciun
Allah sabır versin

Allah'ın boyası
Allah'ın ipine sarılmak
Allah'ın rahmeti
Allah'ın ayetleri
Allah'ın eli cemaatin üzerinedir
Allah'a rağmen
Allah hastalığı vermiş, tedavisini de.
Allah, mü'min kulunun duasını geri çevirmez.
Allah'tan iste
Allah'ın nuru
Allah'a iman
Allah'ın yoluna davet
Allah'a ibadet
Mülk Allah'ındır.
Din gününün sahibi Allah
Alemlerin Rabbi Allah
Allah kalpleri çevirir
Veren de Allah, alan da Allah
Allah afedicidir/Allah affeder
Ben affetsem, Allah affetmez
Allah'a yemin etme
Dilinden Allah (lafzı) düşmez
Her işin başı Allah
Allah'a kurban adamak
Allah'a hicret etmek
Allah'ın kendisinden razı olduğu kul
Oruç Allah içindir
Allah'la alış-veriş
Allah'ın ve Resulü'nün emaneti
Allah'ın hudutları
Allah'ın işine bak!
Ya sabır, Ya Allah
Neuzubillah
Gayretullah
İ'lay-ı kelimetullah
Maazallah
Hafazanallah
La havle vela kuvvete illa billah
Sünnetullah
Adetullah
Hasbünallah
Deveni bağla sonra Allah'a tevekkül et
Allah'a küfretmek
Allah'a sövmek
Allah'ın hükümleriyle hükmetmek

Allah (zulmü ve) zalimleri sevmez
Allah (yalanı ve) yalancıları sevmez
Allah lafzı çoğulu olmayan bir isimdir.
Allah'ın güzel isimleri (Esmau'l-hüsna)
Alemlerin Rabbi Allah
Allah'ın arzı geniştir
Allah'ın sonsuz rahmeti
Bir kararda bir Allah
Allah rızası için
Allah'ın dediği olur
Yukarıda Allah var
Allah şahidim
Allah müstahakkını versin.
Allah kahretsin.
Allahı'nı seversen
Allah için
Allah şifa versin
Allah uzun ömür versin
Allah bereket versin
Rızık Allah'tan
Allah mesut etsin
Allah korusun
Allah geçinden versin
Allahaısmarladık
Allah tamamına erdirsin
Allah utandırmasın
Allah'ıma
Allah'ıma, kitabıma
Allah ömür verirse
Allah'ın sevgili kulu
Allah'ın cezası
Allah cezanı versin
Allah cezanı vermesin
Allah'ın belası
Allah belanı versin
Allah belanı vermesin
Allah'ından bul
Allah'ını seversen
Allahaşkına
Allah bağışlasın
Allah'tan kork
Allah'tan başka kimseden korkum yok
Canı veren Allah
Allah kurtarsın
Allah bir avazda kurtarsın
Allah kolaylığını verir
Allah özene bezene yaratmış
Allah kısmet ederse
Allah yolunu açık etsin
Allah işini rastgetirsin
Allah rahatlık versin
Allah huzur versin
Allah verirse
Allah vergisi
Allah için doğru söyle
Allah'ın günü bitmedi
Her Allah'ın günü
Allah'ıma hamdolsun
Allah'ın işi
Allah veriyor
Kuldan saklasam Allah'tan saklayamam
Allah yaratmış
Allah'tan korkmayan, kuldan utanmayan
Aman Allah!
Allah düşürmesin
Allah muhtaç etmesin
Allah herşeyi görüyor
Allah keder vermesin
Allah salih evlat versin

Allah bir yastıkta kocatsın
Allah bir kapı açar
Allahtan ki!
Eyvallah
Alimallah
Allah hakkı için
Önce Allah, sonra sen
Allah aldı
Allah verdi
Allah'ım, ne olur!
Allah'a kurban
Allah be!..
Allah vekil
Seni Allah inandırsın
Hay Allah!
Ver Allah ver!
Allah'ın bereketi
Allah kolaylık versin
Hayırdır inşallah
Allah taş yağdırmaz
Ya Allah!
Yemin billah
Allah saklasın
Allah eksikliğini göstermesin
Allah da benden yana
Garip kuşun yuvasını Allah yapar
Allah gökten altın (para) yağdırmaz
Allah seni ne yapsın!..
Bırak Allahaşkına
Bırak Allahını seversen
Allah'tan dilerim ki...
Allah'ım, ya Rabbim!..
Allah taş yağdıracak değil ya!..
Bir ben bilirim bir de Allah.

KELAM - TASAVVUF
Veliyullah
Allah, yüzünden nurunu almış
Allah'ın kulları
Muhabbettullah
Marifetullah
Kelamullah
Ehlullah
Zikrullah
Allah'ın ilmi
Allah'ın rahmeti
Allah'ın hazineleri
Allah'ın mülkü
Allah'ın arzı
Allah'ın lütfü
Allah'ın ihsanı
Allah'ın nimetleri
Allah'ın savaşı
Allah'ın düşmanı
Allah yolunda cihad
Allah hidayet versin
Allah yolunda infak
Allah'a tevekkül et
Allah'ın aciz kulu
Allah'a hesap vermek
Allah'ın hakkını unutma
Allah affetsin
Allah affedicidir
Kul affetmedikçe Allah affetmez
Allah katında
Allah'ın huzurunda
Allah'ın ahlakı ile ahlaklanmak
Allah yoksa, her şey mubahtır
Allah'ın adaleti
Allah'ın muradı

Allah'ın hesabı
Allah'ın hakimiyeti
Allah'ı hatırlamak
Şeytan Allah'ı taklit eder
Bu Allah'ın hoşuna gitmez
Allah'ın gazabı
Allah'ın azabı
Rızaen lillah
Hikmetin başı Allah korkusudur
Allah'ın yeryüzündeki gölgesi (Zillullah)
Allah'ın kudret eli
Allah bütün eksikliklerden münezzehtir
Hidayet de, rızık da Allah'tan
Medet Allah
Kerim Allah
Rahim Allah
Halilullah
Şikayetim Allah'adır
Allah'ın sevgili kulu
Allah'a ihlasla iman
Kul tedbirle hareket eder, Allah takdir eder
Tanrı kelimesi, Allah lafzının yerini tutamaz.

İSİMLER
1. Abdullah
2. Nurullah
3. Seyfullah
4. Ruhullah
5. Ayetullah
6. Hizbullah
7. Emanullah
8. Fethullah
9. Ataullah
10. Şükrullah
ll. Lütfullah
12. Nimetullah
13. Ubeydullah
14. Cündullah
15. Fazlullah
16. Carullah
17. Hamidullah
18. Sibgatullah
19. Rahmetullah
20. Sadullah
21. Ematullah
22. Va'dullah
23. Beytullah
24. Habibullah

ARGO
Allahsız adam
Allahsız, kitapsız
Allah'ına kadar
Allah'ın boş zamanına gelmiş
Allah akılları dağıtırken
Allah boyunu devirsin
Allah var
Allah'ı var
Sen Allah mısın ulan!
Allah'ın dağından
Çoluk çocuk Allah'a emanet
İşimiz Allah'a kalmış
Allah'ına kurban
Allah'ıma kurban olayım
Senin Allah'ın yok mu?
O herifi elime alır, Allah demem...